Erciyes Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi

Sağlıkta Kalite Standartları | SKS-Hastane (Sürüm 6.1)

Kemoterapi Hizmetleri

Rehberlik:
Kemoterapi hizmetlerine ilişkin süreçler tanımlanırken, kanıta dayalı bilimsel çalışmalar doğrultusunda ve kurumun kendi özgün koşullarını yansıtacak şekilde hareket edilmesi gerekmektedir.

SKT01.01
Kemoterapi hizmetleri ile ilgili asgari aşağıdaki süreçler ve bu süreçlere yönelik kurallar tanımlanmalıdır.
o Hastanın tedavi planının hazırlanması
o Hastanın bilgilendirilmesi ve rızasının alınması
o Hastanın kemoterapi ünitesine kabulüne, eğitimine ve taburculuk sürecine ilişkin kurallar
o Hastanın ve kemoterapi ilaçlarının hazırlanması süreci         
o Kemoterapi ilaçlarının uygulama süreci
o Hastaların tıbbi takibinin yapılması
o Olası komplikasyonların izlenmesi
o Hasta güvenliğinin sağlanması
o Çalışan güvenliğinin sağlanması
o Kemoterapi ilaçlarının depolama, saklama, transfer ve hazırlama süreçleri
o Atıkların toplanması, taşınması, depolanması ve imhasına yönelik düzenlemeler
o Personelin sürekli hizmet içi eğitimine yönelik süreçler

SKT02.01
İlaç hazırlama alanlarında asgari aşağıda belirtilen fiziksel koşullar sağlanmalıdır:
o İlaç hazırlama odası giriş ve çıkışları kontrollü olmalı, yetkisi olmayan kişilerin girişi engellenmelidir.
o İlaçlar negatif basınçlı havalandırma sistemine sahip kabinlerde hazırlanmalıdır.
o Kuruluşun hasta potansiyeli ve personel kapasitesine göre, yarı veya tam otomotik ilaç hazırlama sistemi veya manuel kullanım için Sınıf II Tip B2  biyogüvenlik kabini bulunmalıdır.
o İlaç hazırlama cihazları ve biyogüvenlik kabinlerinin kullanımına yönelik kurallar tanımlanmalıdır.
o Antineoplastik ilaçla kontamine olmuş materyaller tehlikeli atık olarak ayrı toplanmalı; tehlikeli atık kutuları, sert ve dayanıklı materyalden üretilmiş olmalı, kelepçeli kapakları bulunmalıdır.
o Tehlikeli atıklar, biyogüvenlik kabininden çıkarılmadan önce sızdırmaz şekilde paketlenmeli ve  uyarıcı işaretlerle etiketlenmelidir.                                                          
o Tehlikeli atıkların üniteden transferi esnasında atık kutusunun ağzı kapatılmalı, kelepçesi takılmalı  ve  uyarıcı işaretlerle etiketlenmelidir.                                                                          
o İlaçlar özelliklerine göre uygun nitelikte taşıma kapları ile nakledilmelidir.
o Yeterli sayıda ve özellikte kişisel koruyucu malzeme bulundurulmalı (kemoterapi eldiveni, kemoterapi önlüğü, maske, bone, galoş, emici örtü gibi) ve ulaşılabilir olmalıdır.
o Oda sıcaklığı 18-22°C arasında olacak şekilde kontrol altında tutulmalıdır.
Rehberlik:
İlaç nakli için ilaçların özelliklerine göre özel kapaklı, sarsılmayı engelleyici, ısıyı sabit tutabilen, koruyucu taşıma ekipmanlarının kullanılması uygundur.

SKT02.02
Biyogüvenlik kabinlerinin baca çıkışları hastane iklimlendirme sistemi çıkışından bağımsız olarak hasta, hasta yakını, ziyaretçi ve personelin güvenliğine zarar vermeyecek şekilde yapılmalıdır.

SKT02.03
Biyogüvenlik kabinlerinin kalibrasyonu ve kontrolü belirlenen zaman aralıklarında yapılmalı ve kayıt altına alınmalıdır. 

SKT02.04
Kemoterapi ilaçlarının depolama, saklama, transfer ve hazırlanmalarına yönelik güvenlik önlemleri belirlenmeli ve gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.

SKT03.01
İlaç hazırlama öncesi hasta kimliği, kemoterapi tedavi şemasına göre ilaçların türü, dozu, uygulama yolu, uygulama zamanı ile tanı ve tedavi uygunluğu kontrol edilmelidir.
o Hastaya uygulanmak üzere hazırlanan ilacın üzerinde asgari hastanın adı soyadı, kimlik numarası protokol numarası, ilacın adı, dozu, sıvının hacmi, uygulama yolu, uygulama süresi, hazırlama saati, saklama koşulları, stabilite süresi bilgileri bulunmalıdır.

SKT03.02
Kemoterapi ilaçlarının manuel hazırlanması durumunda; kemoterapi hazırlama eğitimi almış eczacı veya hemşire tarafından hazırlanmalı, ilacın kim tarafından hazırlandığı kayıt altına alınmalıdır.

SKT03.03
Tam ya da yarı otomatik kemoterapi hazırlama sistemleri kullanılması durumunda; protokol uygunluğu ilgili doktor, hemşire veya eczacı tarafından kontrol edilmeli ve kayıtları tutulmalıdır.

SKT03.04
İlaç hazırlama kabini dışında herhangi bir alanda kemoterapi ilaçları hazırlanmamalıdır.

SKT03.05
Kemoterapi ilaçlarının taşınmasından sorumlu personel tanımlanmalıdır.
o Kemoterapi ilaçları eğitim almış personel tarafından taşınmalı ve ilaçların teslim kayıtları tutulmalıdır.
o Kemoterapi ilaçlarını taşımada görevli personele verilecek eğitim konuları asgari aşağıdaki başlıkları kapsamalıdır:
* Kemoterapi ilaçları ile ilgili dikkat edilmesi gereken hususlar
* Temas veya dökülme durumunda karşılaşılabilecek riskler
* Temas veya dökülme durumunda yapılacak işlemler

SKT03.06
Tehlikeli ilaçların sulandırılması, hazırlanması ve uygulanması süreçlerinde tehlikeli ilaçlarla temas eden tüm materyaller tehlikeli atık olarak degerlendirilmelidir.

SKT04.01
İlaç hazırlama ve uygulama alanlarının yüzeyi kolay temizlenebilir malzemeden yapılmış olmalıdır.

SKT04.02
Kemoterapi uygulama alanları için asgari aşağıdaki donanım ve malzeme bulunmalıdır:
o Her hasta için kolaylıkla düz konuma getirilebilen kemoterapi koltuğu veya hasta yatağı
o El hijyenini sağlamaya yönelik lavabo ve malzeme
o Acil müdahale gerektiğinde kullanılmak üzere acil müdahale seti
o Tıbbi gaz sistemini içeren hasta başı paneli
o Antineoplastik ilaç dökülmelerine karşı dökülme kiti ve talimatı                                                                                                                                                                                       
SKT04.03
Acil müdahale amacıyla kullanılmak üzere gerekli donanıma sahip bir oda bulunmalıdır.

SKT04.04
Hastalar için kolay ulaşabilir tuvaletler bulunmalıdır.
o Tuvaletler kadın ve erkek hastalar için ayrı ve engelli kişilerin yararlanabileceği şekilde düzenlenmiş olmalıdır.

SKT04.05
ünite alanlarında enfeksiyonların kontrolü açısından risk düzeyine göre  temizlik ve dezenfeksiyona ilişkin kurallar belirlenmelidir.

SKT04.06
Hastaların elbiselerini ve değerli eşyalarını koyabilecekleri kilitli dolap bulunmalıdır.

SKT04.07
Hasta yakınları için bekleme alanları bulunmalıdır.

SKT04.08
Kemoterapi uygulama alanı sağlık çalışanının hastaları sürekli gözetim ve izlemesine imkan verecek şekilde düzenlenmeli ve hemşire çağrı sistemi bulunmalıdır.

SKT05.01
Kemoterapi uygulamasına ilişkin hekim isteminde asgari aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır: 
o Hasta adı soyadı
o Kimlik, protokol veya dosya numarası
o Hastaya ait kemoterapi protokolü
o İlaç isimleri
o Doz ve tedavi gün sayısı
o Uygulama süresi ve aralıkları
o Uygulamaya ilişkin dikkat edilecek hususlar (uygulama sırasında hastaya verilecek pozisyon, mobilizasyon kısıtlaması, açlık veya tokluk durumu gibi)
o Premedikasyon (gerekli ise)
o İlaca başlama tarihi
o  İlaç vücut yüzey alanına göre verilecekse vücut yüzey alanı, kilo ve boy
o Doktor imza ve kaşesi 

SKT05.02
Hastanın işlem öncesi hazırlanmasına yönelik asgari aşağıdaki uygulamalar gerçekleştirilmelidir:
o Hasta, uygulama öncesi ilgili hekim tarafından muayene edilmeli, laboratuvar tetkik sonuçları kontrol edilmelidir.
o Doğru hastaya doğru işlemin gerçekleştirilmesi amacıyla, uygulama öncesi kemoterapi reçetesi ve tedavi planı kontrol edilmelidir.
o Tedavi kapsamında kemoterapi öncesinde kullanılması gereken ilaçlar uygulanmalıdır.

SKT05.03
Uygulama öncesinde, ilaçların yan etkileri hakkında hasta ve yakını bilgilendirilmelidir.
o Yan etkilerin yaşanması durumunda sağlık personeline haber verilmesinin gerekliliği hususunda hasta ve yakını bilgilendirilmelidir.

SKT06.01
Kemoterapi uygulayan personel tanımlanmalı ve eğitim almış olmalıdır.

SKT06.02
Kullanılan ilaçların adı, dozu, formu, veriliş yolu ve süresi, kim tarafından uygulandığı ve uygulanma tarihi kayıt altına alınmalıdır.

SKT06.03
Uygulama sırasında hasta tıbbi yönden izlenmeli, yan etki ve komplikasyonlar ile yapılan girişimler kayıt altına alınmalıdır.

SKT06.04
Kemoterapi uygulamasına yönelik riskler (ilacın dökülmesi, ilaç maruziyeti, alerjik reaksiyon, ekstravazasyon vb.) ve bu risklere yönelik alınması gereken önlemler belirlenmelidir. 
o Ekstravazasyonla ilgili asgari aşağıdaki hususlara yönelik düzenleme yapılmalıdır:
* İlaç türüne göre ekstravazasyon durumunda yapılacak işlemler
* Vezikan ve irritan ilaçların listesi
* Hazırlanan ilaç üzerindeki etikette vezikan ilaç uyarısının bulunması
* Ekstravazasyonun kayıt altına alınması 

SKT07.01
Kemoterapi sürecindeki hastaya ait tüm tıbbi işlemler hasta dosyasına kaydedilmelidir. 

SKT07.02
Kemoterapi sürecindeki hastalar, genel tıbbi durum açısından uzman hekim tarafından değerlendirilmelidir. Değerlendirme asgari aşağıdaki hususları kapsamalıdır:
o Hastanın genel sağlığına ilişkin öykü ve fizik muayenesi
o Doktor tarafından yapılmış hasta performans değerlendirmesi
o Laboratuvar sonuçları
o Nütrisyon değerlendirme sonuçları
o Kemoterapi tedavisine ilişkin kısa ve uzun vadeli yan etki ve komplikasyonlar
o Vezikant kontrolü
o İlaç uygulama yolu kontrol ve bakımı

SKT08.01
Hasta ve hasta yakınlarına yönelik eğitim bilgilerinin yer aldığı rehber hazırlanmalı, kemoterapiye başlamadan önce hasta ve hasta yakınlarına rehbere ilişkin birebir eğitim verilmelidir. Eğitim asgari aşağıdaki konuları içermelidir:
o Personel ve rollerinin tanıtılması
o Tedavinin amaçları, planlanan tedavi süresi ve uygulanacak tedaviler
o Tedavi sırasında gelişebilecek acil durumlar (ekstravazasyon, anaflaksi vb)
o İlaç-ilaç ve ilaç besin etkileşimleri
o Beslenmeye ilişkin öneriler
o Tedaviye bağlı gelişebilecek yan etkiler (ağrı, yorgunluk, nötropeni, trombositopeni, bulantı-kusma, konstipasyon, hipersensivite, allerjik reaksiyon gibi) ve yan etkilerin yönetimi
o Sağlık kuruluşuna başvurulması gereken durumlar, ulaşabileceği telefon numaraları